Kinderen verschillen in wie ze zijn en in hoe ze zich ontwikkelen en leren. Ze verschillen in achtergrond en startsituatie wanneer ze de school bezoeken. Ze willen allemaal groeien en leren. Meestal gaat dat goed, maar soms is er extra ondersteuning nodig. Dit kan soms kort zijn, een schouderklopje en een welgemeend compliment. Soms is er meer hulp, aandacht en begeleiding nodig. Dit noemen wij het bieden van zorg. Wanneer we ALLE leerlingen goed proberen te volgen en te ondersteunen, bieden we hen zorg in de volle breedte. We spreken dan van zorgverbreding. Het idee hierbij is om álle kinderen gelijke kansen te bieden om de eigen mogelijkheden en talenten te ontplooien, dus goed, uitdagend en positief onderwijs!
Het opzetten van een systeem van zorg op school is belangrijk. Het is voor de Surinaamse basisscholen veelal een nieuw gegeven. Het is belangrijk om een speciaal daartoe opgeleide leerkracht met deze nieuwe functie in de school te belasten. We spreken van een zorgcoördinator (ZoCo). De ZoCo is samen met de schoolleider en het schoolteam ervoor verantwoordelijk dat de zorg aan leerlingen zo goed mogelijk geboden en gecoördineerd wordt op de school.
De ZoCo ontwikkelt samen met het team ideeën en aanpakken rondom zorg. Hij/Zij werkt aan heldere procedures voor de afname van observaties en toetsen (leerlingvolgsysteem), het bijhouden van leerlingendossiers en organiseert leerling- en klassenbesprekingen. Ook zorgt hij/zij met het schoolteam dat alles goed beschreven wordt in het zorgplan van de school. De zorgcoördinator ondersteunt de leerkrachten, zodat zij sterker worden om om te gaan met verschillen tussen leerlingen en om de nodige zorg te organiseren in de klas. Tot slot kan de ZoCo ook begeleiding bieden aan leerlingen (in groepjes of individueel).
Zorgcoördinatie in Suriname
In 2008 startte de afdeling Begeleiding van het ministerie van Onderwijs en Volksontwikkeling (MINOV) in Suriname een traject voor versterking van de leerlingenzorg op basisscholen. Vanaf 2010 ondersteunde VVOB het traject en begeleidde een opleiding op de werkplaats voor de ZoCo’s via trainingen, intervisie en coaching. 40 van de 334 basisscholen in Suriname nemen deel in de eerste fase.
Om meer te weten over zorgcoördinatie in Suriname interviewden we Yolanda Stella, schoolmaatschappelijk werker van de afdeling Begeleiding (MINOV) en coördinator van dit traject.
Yolanda Stella,
Schoolmaatschappelijk werker van de afdeling Begeleiding en Coördinator van dit ZoCo-traject
Yolanda, kun je ons vertellen hoe het allemaal begon?
"Het begon eigenlijk op één school, waar ik als maatschappelijk werkster kwam. Ik werd door het schoolhoofd naar één van de leerkrachten doorgestuurd als ik vragen had rond zorg voor leerlingen. Deze leerkracht hield alle gegevens van de kinderen op papier bij. Ik hoefde geen 'intake' te doen, slechts het gesprek met de leerling. De voorgesprekken met het kind en de ouders waren al genoteerd. Er stond in het dossier welke gesprekken er reeds waren gevoerd en hoe het kind het deed in de klas. Prachtig! Hoe mooi zou het zijn om op elke school zo iemand te hebben. In 2008 zijn we gestart met 30 ZoCo’s. In het begin werd er gewerkt met kinderen met gedragsproblemen en later begonnen enkelen ook kinderen met leerproblemen te ondersteunen."
Hoe reageerden schoolleiders op deze nieuwe functie?
"Veel schoolleiders reageerden enthousiast. In het begin waren ze allen positief. Het werd hen duidelijk dat zorg een taak is van iedereen en dat zij de ZoCo moeten bijstaan. Toen werden enkelen minder enthousiast. Men had nog niet goed door wat zorg inhield. En eigenlijk hebben sommige schoolleiders nu nog moeite om de taken en de nieuwe rol van de ZoCo te vatten. We hebben daarom ook de schoolleiders betrokken bij de ZoCo-opleiding."
Hoe heeft VVOB dit traject ondersteund?
Tille van Horenbeeck,
coördinator binnen PROGRESS, VVOB Suriname
Tille van Horenbeeck is een coördinator binnen PROGRESS, het onderwijsprogramma van VVOB in Suriname. Zij legt uit: "Het is ons streven dat de afdeling Begeleiding versterkt wordt in haar werking. Het initiatief tot verbetering van de zorg op scholen kwam van hen en wij hebben deze strategie op maat ondersteund. Het sloot mooi aan bij ons doel om bij te dragen aan meer leerlinggericht en kindvriendelijk onderwijs. We brachten de nodige expertise in, op het juiste tempo, waarbij we de duurzaamheid steeds goed in het oog houden. We hebben op drie niveaus ingezet: het beleid, de afdeling Begeleiding en de scholen."
Je sprak over duurzaamheid...
"Ja, we moeten ervoor zorgen dat de opleiding die we aan de eerste groep ZoCo’s hebben gegeven, duurzaam verankerd wordt en weer kan worden uitgerold voor nieuwe scholen. Ook dat deze functie officieel erkend wordt en dat er landelijk beleid komt rondom zorg in de basisschool.
Verder is het ook belangrijk om steeds kritisch te blijven. We hebben coaches ingezet die heel goed gaan kijken hoe het op de scholen gaat. Waar staat de ZoCo en hoe gaat het met de verandering in de school en de ontwikkeling van de ZoCo zelf. Dit is een belangrijke stap waaruit we veel lessen trekken voor de vervolgaanpak."
En op de school?
"Om daar een antwoord op te krijgen organiseerden we een 'story telling'-sessie en verzamelden we persoonlijke verhalen van deelnemers tijdens de trainingen."
Enkele conclusies uit een 'story telling'-sessie
De ZoCo’s gaven aan dat de introductie van de ZoCo op de school een vrij snelle impact had op de school. "Er is nu een vertrouwenspersoon op school voor de leerlingen, een klankbord. De samenwerking tussen leerkrachten, ouders, het schoolhoofd en de leerlingen is versterkt. Leerkrachten worden nu meer ondersteund in hun didactische en pedagogische processen. De manier van kijken naar kinderen en onderwijs is aan het veranderen. En tot slot: het traject heeft de deelnemers zelf als mens veranderd."
"Voordat de ZoCo bestond was het altijd zo dat zorgkinderen links werden gelaten. Sommige leerkrachten wisten niets over leerproblemen en dat niet alle kinderen op één niveau zijn; dat ze niet allemaal even snel kunnen leren. Meestal werden die kinderen afgesnauwd. Nu er een ZoCo op school is, wordt aan zo'n leerkracht uitgelegd dat er verschillende kinderen zijn. Ze leren dat ze rekening moeten houden met een kind dat bijvoorbeeld traag leert. Als een kind niet luistert, dan is er een probleem en moet je samen oplossingen zoeken."
"Het ZoCo-traject heeft mij tot een ander mens gemaakt. Ik weet beter om te gaan met mijn emoties. Kan collega's, kinderen en andere mensen door een andere bril bekijken. Zelf binnen de opvoeding van mijn eigen kinderen heb ik door deze training tools gekregen om ook een betere ouder te zijn."
"Zorgkinderen krijgen gelijke kansen."
Een ZoCo vatte de reacties mooi samen: "Als je ZoCo bent, dan ben je eenmaal 24 uur ZoCo. Niet alleen voor de kinderen, ook voor de ouders, ook voor de leerkrachten."
Door Nico Vromant, Rosanda Courtar en Tille van Horenbeeck, VVOB Suriname
