In het kader van mijn Master in Cultures and Development Studies aan de KU Leuven vertrok ik eind augustus naar Welkom, Zuid-Afrika, om mijn stage en tevens mijn veldwerk voor mijn masterthesis te beginnen. Gedurende drie maanden verbleef ik in Welkom, voornamelijk in het District Teacher Development Center (DTDC). Het thema van mijn stage was om een onderzoek te doen naar de werking van professionele leergemeenschappen voor leerkrachten. De oprichting hiervan staat in het beleidsprogramma van het Zuid-Afrikaanse ministerie van onderwijs, om de professionele ontwikkeling van leerkrachten te bevorderen. In deze professionele leergemeenschappen, of ‘PLCs’ volgens de Engelse afkorting, kunnen leerkrachten bij elkaar terecht met vragen en problemen die ze in het klaslokaal ervaren. Leerkrachten kunnen dan van elkaar leren, zowel op inhoudelijk als pedagogisch vlak.
Voor VVOB zou ik een antropologisch onderzoek doen naar de interne dynamiek in een paar geselecteerde PLCs. Ik zou aan de hand van observaties onderzoeken hoe interne verhoudingen – bijvoorbeeld machtsverhoudingen – het leerproces beïnvloeden. Toen ik echter al een paar weken ginds verbleef werd mij duidelijk dat deze focus moeilijk vol te houden was, simpelweg omdat het vinden van deze PLCs al een uitdaging op zich bleek te zijn. Bovendien bleek ook nog eens dat deze professionele leergemeenschappen niet vaak genoeg samenkomen om er dergelijk intensief onderzoek bij te doen. Ik heb dus in samenspraak met mijn stagementoren van VVOB, de DTDC en van de KU Leuven besloten om de focus te verleggen naar het implementatieproces van deze PLCs. Hoe komt het dat er zo weinig groepen bijeen komen? Ik interviewde leerkrachten, medewerkers van de DTDC, schooldirecteurs, en woonde een paar vergaderingen bij. Ook kreeg ik de kans om in Pretoria naar een nationaal colloquium over PLCs te gaan, dat mee georganiseerd werd door VVOB. In mijn laatste week heb ik een interactieve presentatie gegeven aan enkele medewerkers van de DTDC over mijn onderzoek, waarbij ze feedback gaven op mijn bevindingen.
Ik heb veel bijgeleerd over het Zuid-Afrikaanse onderwijssysteem, en het is moeilijk om dit op maar één A-4tje te vatten. Er is zoveel ongelijkheid, miserie en allerhande andere sociale problemen; met kinderen die met een hongerige maag naar school gaan en tienermoeders in de townships, en ongelofelijke verschillen tussen de stadsscholen en de townschool scholen. Maar tegelijk zijn er ook scholen die oude computers inzamelen voor partnerscholen, leerkrachten die kookgerei in hun klas hebben staan om voor de kinderen te koken, en familieleden die het vanzelfsprekend vinden om voor de kinderen van die tienermoeders te zorgen. Het verschil tussen de blanke en zwarte leefwerelden is nog steeds enorm groot, maar er zijn ook scholen die daar iets aan willen doen en sensibiliserende toneelstukken opvoeren over de schoonheid van de Regenboog.
Na een jaar op papier over de wereld van de ontwikkelingssamenwerking te lezen, was het ook enorm interessant om veel van die dingen ‘in het echt’ tegen te komen. Veel theoretische concepten kwamen tot leven dankzij deze ervaring.
Tot slot was het uiteraard ook een persoonlijke leer- en groeiervaring. Veel mensen hadden me al gewaarschuwd om het onverwachte te verwachten, en dit was het beste advies dat ik ooit had kunnen krijgen. Hierdoor was ik niet te aangedaan of teleurgesteld toen ik mijn onderzoeksfocus moest verleggen, toen bleek dat we altijd afhankelijk gingen zijn van anderen om van A naar B te geraken, of toen er enkele complicaties bleken te zijn met de huisvesting. Flexibiliteit is essentieel, en ik ben hierin ook veel gegroeid. Daarom is dit ook een advies dat ik aan anderen zou willen geven die op zo een avontuur vertrekken: verwacht het onverwachte!
