U bent hier

Expat Karolina over haar leven en werk in Cambodja in het tijdschrift 'Vlamingen in de Wereld'
31/03/2015

Karolina Rutkowska (33) bruist van energie wanneer ze vertelt over haar werk voor VVOB, de Vlaamse Vereniging voor Ontwikkelingssamenwerking en technische Bijstand. Deze organisatie zet zich onder andere met ‘programma’s in het Zuiden’ in voor armoedebestrijding via kwalitatief onderwijs. Karolina ondersteunt sinds oktober het lokale VVOB-team in Phnom Penh, dat de leerresultaten in het Cambodjaans lager onderwijs wil verbeteren. Reizen zat deze Vlaamse met Poolse roots al in het bloed, maar nu kan ze zichzelf ook trots ‘expat’ noemen.

Als je erop let, herken je de Oost-Europese trekken in Karolina’s gezicht, en als ze spreekt, hoor je een Antwerpse vrouw met een open blik op de wereld. Die wereld is voor haar één groot ontdekkingsterrein. “‘Thuis’ is voor mij niet aan een unieke locatie gebonden, maar aan een goed en geborgen gevoel. Vanaf het moment dat mijn persoonlijke spullen in mijn appartement in Cambodja stonden, voelde ik me thuis.” Ze is nog maar enkele maanden in Cambodja, maar je merkt dat Karolina met VVOB haar nieuwe plek in de wereld ontdekt heeft, althans voor even.

Poolse roots

Karolina was vier jaar toen ze met haar ouders en tweelingbroer uit Polen vertrok. Ze heeft nog maar weinig herinneringen aan die periode, toen het IJzeren Gordijn nog een scheiding vormde tussen haar land en West-Europa. Haar ouders konden met een campingreservatie in Frankrijk een reisvisum bemachtigen en de grens oversteken. Het enige wat Karolina zich van die reis richting België nog levendig herinnert, is een grote speelgoedwinkel in West-Berlijn. “Dat was zo vernieuwend voor ons, het aanbod was niet zo gelimiteerd als in Polen. De eerste jaren dat we in Antwerpen woonden, keerden we nooit terug naar Polen, ook niet voor vakantie. Dat kon pas na de omwenteling en de val van het communisme. Het voelde voor mij elke keer als thuiskomen wanneer we de grens overstaken, ook al heb ik nooit bewust in Polen gewoond. Mijn familie woonde er wel en het voelde heel normaal om hen een keer per jaar terug te zien. Ik ben niet anders gewoon.”

Naar VVOB

Karolina hield het buitenlandse jobaanbod al in het oog sinds ze als criminologe afstudeerde. “Ik wilde ooit in het buitenland werken en was al langer geabonneerd op de mailinglijst van VVOB. Maar ik voelde me er toen niet klaar voor. Nu paste het wel in mijn leven om de internationale sprong te wagen. Zowel het onderwijsaspect als het internationaal werken spraken me echt aan bij deze functie in Cambodja. Het land van bestemming, daar lette ik minder op, omdat de jobinhoud mij veel belangrijker leek.” Die ietwat nonchalante houding ten opzichte van haar bestemming heeft ze mogelijk te danken aan haar vele reiservaringen als reisbegeleidster bij Joker. Een willekeurige locatie in de wereld toegewezen krijgen, voorbereidingen treffen en eropuit gaan, daar schrikt ze niet voor terug. Die zoektocht naar nieuwe prikkels is bij haar niet beperkt tot het geografische, ook op intellectueel vlak houdt Karolina van uitdaging. “Levenslang leren is mijn professioneel motto, maar ook mijn persoonlijke levensvisie. Tijdens mijn vorige job bij Campus Vesta was ik kwaliteitscoördinator, ik stond in voor het vormgeven van opleidingen, deed behoeftepeilingen en zocht nieuwe leerkrachten. Ik volgde gelijktijdig een lerarenopleiding in avondonderwijs om inzichten te krijgen in lesopbouw en studiemethoden. Dat kwam goed uit, want VVOB zocht iemand met ervaring in enerzijds onderwijs en anderzijds monitoring, planning en kwaliteitssystemen.”

Vele actoren

‘Onderwijs voor ontwikkeling’, dat is het motto van de vzw VVOB. In Cambodja vertaalt zich dat in een project dat de kwaliteit van de plaatselijke lerarenopleidingen moet verbeteren. Een goed getrainde leerkracht is immers een belangrijke sleutel om de leerprestaties bij het stijgend aantal Cambodjaanse schoolkinderen te verhogen. “Ik sta in voor één van de drie werkterreinen van het project, namelijk planning en monitorwerking. Alles wat we doen, is gefundeerd binnen het bestaande beleid, maar de doelstellingen zijn vaak heel ruim geformuleerd en komen neer op kwaliteitsverbetering. Een eerste stap is daarom uit te zoeken wat er misloopt. Dat achterhalen ligt niet voor de hand. Er zijn actoren die elk hun eigen idee hebben: het ministerie van Onderwijs, het departement van de Lerarenopleiding, de directie van opleidingscentra en uiteraard de leerkrachten zelf. We spreken met vertegenwoordigers van elke groep om zo een duidelijke analyse te maken van de reële noden. Wat een heel omvattend werk is. Op een gegeven moment denk je dat je rond bent en een beeld hebt van de situatie, maar de kans is groot dat je nadien nog iemand anders spreekt die een ander probleem aankaart.”

Nationale training

Alle door Karolina en haar VVOB-collega’s verzamelde vaststellingen vormen een informatiebasis om in een volgende fase een cursus op maat te maken. Een werkgroep van zes personen, samengesteld uit Cambodjaanse werknemers van het departement van de Lerarenopleiding en directie van scholen, zal thema’s uitwerken en daarrond een cursus ontwikkelen. Bijvoorbeeld: hoe kan het departement een goede feedback geven aan de lerarencentra en hoe kunnen de lerarencentra hieruit lessen trekken. Zo wordt deze kleine werkgroep zelf eigenaar van de cursus, die ze via nationale trainingen kunnen doorgeven aan collega’s. “Die wisselwerking tussen ons en de werkgroepen gaat wat tijd in beslag nemen, maar is wel essentieel voor het project. Het is belangrijk dat de plaatselijke bevolking het project draagt, zodat ze de inzichten en hulpmiddelen aan elkaar overdragen.”

Op kantoor werkt Karolina zowel met lokale collega’s als andere expats. Typisch voor Cambodja zijn de lange middagpauzes, waar ze handig gebruik van maakt om met haar collega’s de vele plaatselijke restaurantjes uit te proberen. “Ik vind het fijn dat veel van mijn collega’s op hetzelfde spoor in hun leven zitten. We hebben ongeveer dezelfde leeftijd en het is heel toevallig dat we met vier expats zijn zonder gezin. Hoewel het voor VVOB geen probleem vormt als je een gezin hebt. Alles van verzekeringen tot schoolgelden is voorzien om met een gezin te kunnen vertrekken.”

Vijf nuttige uitspraken in het Khmer
  1. Soh-sohdaaj - Hallo/Goeiedag
    Makkelijk te onthouden en de basis om je in een andere cultuur te behelpen.
  2. Sok-sohbaaj? - Hoe gaat het?
    Wordt gebruikt zoals het Engelse "How do you do?" Dit wordt ook beantwoord door hetzelfde "How do you do?" Gebruik ik dagelijks met Cambodjaanse collega's en mijn huisbazin.
  3. O-khoen - Dank u
    Elementaire beleefdheid wordt overal geapprecieerd.
  4. Othej O-khoen - Nee, bedankt!
    Gebruik ik waarschijnlijk het meest om de chauffeurs van tuk-tuks en brommertaxi’s vriendelijk te bedanken voor hun dienstenaanbod. "Madam, tuktuk?" hoor je op een dag soms echt té vaak.
  5. Som ket loj? - Mag ik de rekening?
    Altijd handig tijdens een lunchpauze buiten het kantoor.

Phnom Penh

De Russische markt in de buurt van haar appartement, heel veel cafeetjes en restaurants, het koninklijk paleis in het historisch centrum… Karolina vindt wel wat om zich te ontspannen in de Cambodjaanse hoofdstad. Op de Russische markt is een bond allegaartje van toeristische spullen, lampjes, juwelen en voeding te koop. Wie echter wat meer budget wil spenderen, kan in het nieuwe winkelcentrum het hart ophalen. “Als ik even nood heb aan een westerse omgeving, ga ik naar dit winkelcentrum. Het is er heel duur, zeker naar Cambodjaanse normen, maar even langs de winkels wandelen en ik voel me weer oké.” Ik hou het qua verplaatsen voorlopig bij een handige fiets. Phnom Penh is zo beperkt in omvang, alles is perfect met de fiets te doen.”

Tot 2016 loopt Karolina’s contract in Cambodja. Het lijkt haar een optie om nadien een ander project bij VVOB aan te vangen, maar ze weerhoudt zichzelf ervan te ver in de toekomst te kijken. “Een paar jaar geleden zou ik niet geloofd hebben dat ik in Cambodja zou belanden. We zien wel wat er nog op mijn pad komt”, besluit ze tevreden.

 

Door Jessica Jacobs voor het tijdschrift Vlamingen in de Wereld (editie lente 2015), een publicatie van de stichting Vlamingen in de Wereld.